Nesrine Malik
Vladimir Putin’in Ukrayna’da gerçekleştirdiği kanlı işgal iki fecî gerçekliği sertleştirdi. Birinci olarak, Putin’in, Batı’nın kendisini denetim altına alacağını ve Avrupa’da diken üstündeki bir ateşkesi sürdüreceğini umduğu, bilindik hassas denetim ve istikrarlar, ‘havuç ve sopa’ temelinde işlev göstermemesi. İkincisi, İkinci Dünya Savaşı’ndan beridir, geçmişteki yanlışlardan ders almak ve gelecekte onlara karşı güçlenmek doğrultusunda onlarca yıl süren uğraşların başarısızlığa uğraması. Şu anda yeniden, bir iç savaş değil fakat dünyanın geri kalanına meydan okuyarak hükümran bir devletin işgal edilmesi kelam konusu. Yeniden şu anda, sadece tarihi sinemalarda gördüğümüz formda binlerce insanı inançlı bir yere kaçmaya çalışırken izlediğimiz, ‘çılgınlık’ ve ‘panik’ hali diye nitelendirilebilecek manzaralara şahit oluyoruz.
Bunun yanı sıra, Avrupa’nın onurunun çiğnenmesi karşısında haklı olarak dehşete kapılan pek çok batılı gazetecinin algısını biçimlendiren üçüncü bir tasavvur daha var. Birçok haberin tonuna baktığımızda, bu durum onlar için gibisi olmayan bir seviyede üzücü ve daha fazla tasa verici üzere görünüyor; çünkü Avrupalı olmayan insanların hayatları daha az kıymet taşıyor ve onların yaşadığı savaşlar bizlerden çok uzakta tutuluyor.
APAÇIK AYRIMCILIK
Baskı altındaki birkaç muhabirin fikirsizce kullandığı bir tabir olduğunu düşünmüştüm ancak kısa mühlet sonra bunun aslında medya genelinde yayılan bir ‘tik’ olduğu anlaşıldı. El Cezire’den CBS News’e varıncaya kadar, gazeteciler yaşananların “Irak ya da Afganistan’da” değil, “görece uygar bir Avrupa kentinde” gerçekleşmesinden dolayı dehşete kapıldılar. Biri şöyle diyordu: “Düşünülemez bir şey gerçekleşti. Bu, gelişmekte olan bir üçüncü dünya ülkesi değil. Burası Avrupa.” Bir başkası şunları lisana getirdi: “Bunlar refah içinde yaşayan orta sınıftan beşerler… Açıkçası, bunlar Ortadoğu’dan kaçan mülteciler değil. Kesin olarak tabir etmek gerekirse, bunlar Suriye’den değil, Ukrayna’dan gelen mülteciler… Hıristiyanlar, beyazlar, bize çok benziyorlar.”
Ukrayna’nın eski başsavcı yardımcısı David Sakvarelidze, BBC’ye tam olarak şunları söyledi: “Benim için çok dokunaklı; zira mavi gözlü ve sarı saçlı Avrupalı insanların öldürüldüğünü görüyorum.”
Eski bir Avrupa Parlamentosu üyesi ve Telegraph gazetesinde köşe muharriri olan Kingsclere Lordu Daniel Hannan daha açık bir tabirle, Ukrayna’da zulüm gören insanların “bizlere çok benzediğini” yazdı. “Durumu bu kadar şok edici yapan şey de bu… Savaş artık yalnızca fakir ve uzakta yaşayan halkların başına gelen bir şey değil. Herkesin başına gelebilir.” Söylediği kadarıyla, “uygarlık geri çekiliyor.”
Savaşların, çatışmaların ve konutundan barkından edilmenin çoklukla “üçüncü dünyada” ve “uzak” ülkelerde (kimden uzak?) yaşandığı bir tarih dilimine ait bu tuhaf telaffuz, artık varlığını yitirmeye başlamış olan siyaset ve basın ikliminin bir sonucu olarak ortaya çıkan ve hiçbir öz farkındalık ve utanma hissi olmadan yinelenen bir gerçeklik haline gelen bir kurgu.
‘ONLAR’ İÇİN OLAĞAN FAKAT ‘BİZİM’ İÇİN DEĞİL Mİ?
Bu alıntılar karşısında son derece hoşgörülü bir bakış açısı, kendi içinde, uzaktakilere kıyasla konuta daha yakın olan şeylerle daha fazla ilgilenmenin ya da daha fazla etkilenmenin alışılmadık bir dürtü olmadığı formunda söz edilebilir. Tahminen de bu insanların aslında lisana getirmeye çalıştıkları şey, bu özel çatışmanın sıra dışılığının altını çizmek için “nesillerden beridir bu bölgede bu türlü bir şey yaşanmadı” minvalinde bir şeydir. Buna kuşku yok.
Ne var ki bundan çok daha fazlası kelam konusu. Savaşın diğer yerlerde doğal fakat burada bir sapma olduğuna dair bir kabul var. Savaş sırf fakirlerin ve uygar olmayanların başına gelir, güçlü ve inançta olanların değil. İltica etme ve yerinden edilme, genelde ötekilerin yazgısıdır ve münasebetiyle bir ‘meseleden’ daha az mana taşır.
Bunun üzere şeyler, mülteciler ve sığınmacılarla ilgili çok uzun vakittir ilgi gören, meydan okunmayan bir telaffuzun çarpıttığı bir dünya görüşünü açığa çıkarmak için en ufak bir tahlil altında dağılıp giden inançlardır. Bu fikirler, insanların Avrupa topraklarına ulaşmasını engellemek maksadıyla geliştirilen insanlık dışı ve birden fazla vakit şiddet barındıran siyasetleri haklı göstermek gayesiyle, dengeli biçimde ve vakte yayılarak şekillendirildi. Bu siyasetlerin kabul görmesi için kurbanlarının tehditkâr ve hiçbir şeyi hak etmeyen beşerler olarak tasvir edilmeleri gerekiyordu.
Bu yaklaşımın mirası, mavi gözlü olsun ya da olmasın, muhtaç durumdaki herkese düşman bir Batı dünyası oldu. Her zamanki üzere, bakışlarımızı bir küme insanın ‘insan’ olduğu gerçeğinden kaçırdığımızda, en nihayetinde hepimizin insanlığına saldıran göç sistemleri inşa ediyoruz. Ucu nerdeyse gökyüzüne varan bir politik hudut, artık kimi vakit aile üyeleri olarak İngiltere’ye girmek isteyen Ukraynalılara temas ediyor.
HİÇ KİMSE BEDELSİZ DEĞİLDİR
Downing Street’e Ukrayna bayrağının yansıtıldığı esnada, İçişleri Bakanlığı [Rusya ile] köprüleri atarken web sitesinde şunları yazıyordu: “Ukrayna’da bulunan (normalde Ukrayna’da yaşayan ya da İngiliz vatandaşı ve Birleşik Krallık’ta yaşayan İngiliz vatandaşlarının yakın aile üyeleri olmayan) Ukrayna vatandaşları şu anda İngiltere’yi ziyaret etmek, çalışmak, eğitim görmek ya da ailesiyle bir ortaya gelmek hedefiyle vize başvurusu yapamıyorlar.” Bir tenkit dalgasının akabinde hükümet, [bu insanların] büyükanne ve büyükbabalarının, yetişkin çocuklarının, kardeşlerinin ve kendi ebeveynlerinin bu program doğrultusunda vize müracaatında bulunmasına onay vererek vize başvurusu şartlarını kolaylaştırma kelamı verdi. Kabul edilecek vize müracaatları da savaş pürüzüne karşın evraklara ulaşmanın gerektiği bir ortamda gerçekleştirilecek.
İstisnacılık, geçmişteki rehavet hallerini yinelemeye yazgılı olduğumuz manasına gelir; daima biçimde [bir şeyin] burada yaşanmayacağına dair kendimizi rahatlatırız, çünkü bunlar sırf acıları bir biçimde bizimkinden farklı olan ‘diğerlerinin’ başına, diğer yerlerde gelir.
Ne var ki, onların yaşadıkları savaşlar daha değersiz, yerlerinden edilmeleri daha az travmatik, uygarlıkları şu anda Ukrayna’dan ayrılan binlerce kişininkinden daha bedelsiz değil. Ve başka insanların yaşadığı savaşlara dair optimist olduğumuz bir dünya tahayyül ederken savaşın ne vakit yanı başımızda yaşanacağını öngöremeyeceğimizi ve bu yaşandığında dehşete düştüğümüzü, buna rağmen insani müdahale sistemlerimizin zulüm içinde kireçlenerek tıkanmış olduğunu ayrımsadık.
Yazının yepyenisi The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
