Ömer Öcal tecrübeli bir müzisyen. Konservatuarı birincilikle bitirmesinin akabinde müzik piyasasına giren Öcal, Tarkan’dan Gülşen’e birçok ünlü sanatkara keman, ud üzere enstrümanlarla eşlik etmiş, sayısız konserde orkestralarla çalmış, bunların yanı sıra Türkiye’de yayınlanan birçok televizyon dizisinin müziklerine katkıda bulunmuş, birçok albüm kaydında yer almış; ayrıyeten yıllarca üniversitelerde ders vermiş bir sanatçı.
Öcal, uzun müddettir müzik çalışmalarının yanı sıra ‘Ömer Öcal Mozaik Sanat Topluluğu’ ile farklı bir projeye imza atıyor. “Herkes müzik söylesin” mottosuyla müzik söylemeye meraklı ve istekli her yaştan müzikseverleri topluluğa dâhil ederek onlara büyük sahnelerde, profesyonel orkestralarla müzik söyleme imkânı sunuyor. Gelecekte bir albümü de planlanan proje kapsamında ayrıyeten iştirakçilere stüdyo ortamında seslendirdikleri yapıtların kayıtları da CD olarak veriliyor.
Koristler ve solistler ortasında mesken hanımları da var, hekimler ve avukatlar da. Yüzlerce kişilik salonlarda sahneye çıkıp müzik, türkü söyleyen bu insanların büyük bir hayali gerçekleşmiş oluyor. Projeye dahil olduktan sonra profesyonel olarak müzik hayatına atılanlar, konservatuara yönelip eğitimci olanlar bulunuyor. Bugüne dek yüzlerce kişinin sahne hayallerini gerçekleştiren Ömer Öcal ile “Herkes müzik söylesin” diyerek yola çıktığı projeyi konuştuk.
‘ŞARKI SÖYLEMEK BİR HAKTIR’
Çok enteresan bir proje bu. Nereden doğdu fikir?
Bu fikir Haliç Üniversitesi’nde ders verirken öğrencilerimin yönlendirmesiyle ortaya çıktı. “Herkes topluluk kuruyor, biz de müzik söylemek istiyoruz” dediler. O vakit hem derslere giriyorum hem de piyasada düzgün bilinen sanatkarlarla, yaylı kümeleriyle çalıyorum. 2012’de, Bağdat Caddesi’nde bir arkadaşımız bana anahtarını verdi, “Burada yapın çalışmalarınızı” dedi. Ömer Öcal Mozaik topluluğunu oluşturmuş olduk. Sonra dedik ki konserlerde görselliğe de yer verelim, bu ülkenin mozaiğini en hoş biçimde ortaya koyalım. Böylelikle bir sanat topluluğuna dönüşmüş olduk. Yani aslında keman öğrencileriyle yola çıktık, sonra üniversitedeki başka öğrencilerin müzik söylemek için katılmasıyla genişledik. Orası bir yuva, insanların müzikle ilgili umutlarını yeşerttiği bir yer oldu. Sonrasında albümü olanlar oldu, bu işten para kazanmaya başlayanlar oldu, oradan başlayarak konservatuara yönelen ve konservatuar okuyanlar oldu.
İlk sloganımız şuydu: “Ben de müzik söylemek istiyorum.” Yani şahsa bir hak vermek. Zira müzik, müzik söylemek temel bir haktır. Sonra dedik ki beşerler bu cümleyi kurmakta zorlanabilir, “Siz de müzik söylemek isterseniz…” olsun. Baktık ki bunlar kâfi değil, daha insanlara kucak açan, müziği insanlara sevdireceğini umduğumuz “Herkes müzik söylesin”de karar kıldık. Yaklaşık 6 yıldır bu türlü gidiyor. Hatta yurt dışına bile gittik 2018’de. Aslında başlangıç olarak, ülkenin var olan müziğinin, renklerinin tek tek sıralanmasıydı. İsmini ‘Gökkuşağı Konserleri’ koyduk. Her topluluğun her konserinin üst başlığı ‘Gökkuşağı Konserleri’ydi. Rengarenk… İçinde koro müzikleri var herkesin birlikte söylediği, solo performanslar var. Biz Gökkuşağı Konserleri’nde 7 koro müziği yorumluyoruz, gökkuşağının 7 rengini temsilen. Sonradan fark ettim ki bu 7 sayısı daima bir yerinde olmuş işimizin. ‘Ömer Öcal Mozaik’ de 7 heceden oluşuyor, ‘Herkes Müzik Söylesin’ de.
‘ŞARKICI MI OLACAKSIN?’
Sahnede enstrüman çalanlar profesyonel müzisyenler ancak değil mi?
Evet, profesyonel bir orkestramız var. Koristler ve solistler büsbütün amatör. Projenin maksadı bu aslında. Amatörce müzik söylemeye başlamış, birçok vakit ailesinin engellemesiyle, “Şarkıcı mı olacaksın?” tenkitleriyle bu işe yönelememiş, talihi yaver gitmemiş arkadaşlara bir yol bu. Orkestraya gelince, dediğim üzere büsbütün profesyonel. Zati bugün ülkede enstrümanist olarak alkışladığımız kim varsa benim aslında ya arkadaşım, ya çeşitli vakitlerde birlikte çaldığım kardeşlerim. Bu türlü bir orkestranın önünde sahneye çıkıp bu tecrübesi yaşıyor beşerler.
İnsanlar nasıl buluyor sizi?
Kulaktan kulağa yayılıyor çoğunlukla. Bir de Kadıköy Belediyesi’nin ‘Müzik Gönüllüleri’ oluşumu içinde yer alıyoruz. Fakat biraz da İstanbul’un birleştirici ruhunu yakalamak ismine Beşiktaş’ta da bir yerimiz var. Beşiktaş ve Kadıköy’de yapılan provalar sonunda konser için gruplar bir ortaya geliyor ve konserin ismi ‘Avrasya’ oluyor.
Peki, iştirakçiler kimler? Muhakkak bir profil var mı?
Belirli bir yaş profili, meslek profili, toplumsal sınıf profili yok. Aslında bu manada da tam bir mozaik. Hatta bir müzik, üslup kısıtlaması da yok. Tasavvuf söylemek isteyen de geliyor, halk müziği söylemek isteyen de, arabesk söylemek isteyen de. “Herkes müzik söylesin”deki “herkes”, bizi bulabilir. Müzikle sahnede önemli manada yer almayı, müzik söylemeyi isteyen herkes bizi bulabilir ve buluyorlar da zati.
Biz bu konserlerden edinilen gelirle temel masrafları çıkardıktan sonra kesinlikle bir toplumsal sorumluluk üstlenmeye çalışıyoruz. Sokak hayvanlarına mama alıyoruz örneğin. Son iki yıldır İzmir’de yaşayan, doğuştan iki kulağı da duymayan 3 yaşındaki bir Alperen isimli bir çocuğumuza dayanak olmaya çalışıyoruz. Çok büyük meblağlar olmuyor bunlar lakin gücümüz yettiği kadar diyelim.
”MÜZİK KULAĞI YOK’ DİYE BİR ŞEYİ KABUL ETMİYORUZ’
Hayatında hiç gerçek manada bir müzik söyleme tecrübesi olmamış beşerler geliyor size çoğunlukla. Sıkıntı olmuyor mu onların müzik söylemesini, hem de sahnede hakikat tonda ve ritmde söylemesini sağlamak?
Ben kişinin konuşma tonundan müzik söylemeye geçiş tonunu ayırt edebiliyorum. Diyelim ki gelen kişinin ritm kulağı yok. Yok demeyelim de, kazanılmamış ya da edinilmemiş, o denli bir talihi olmamış. İnsanımızın birçoklarında şöyle bir şey var, müzik söylemeye meyillidir, merak eder fakat çekinir. “Bende müzik kulağı yok” der örneğin. Bunu şuna benzetiyorum; bir hastalığınız olduğunda bir doktora danışıyorsunuz ya da bir işe gireceksiniz, o işin uzmanına soruyorsunuz. Fakat bu bahiste bizde daima kulaktan dolma algılar var, işin bilenine hiç danışılmıyor. Gel bir sor, bir çay ikram edeyim, bir bakalım. Seni müziğe kazandırabilirsem keyifli olurum. Müziğe merak duyana sarıl, ona el ver, karşılık da bekleme. Babamın vasiyetidir bu.
Gelenin hiçbir müzik bilgisi olmasına gerek yok. Onun ses rengi, duruşu, hareketleri, müziğe farkında olmadan verdiği reaksiyonlar ki hepimizde farkında olmadığımız bir vücut lisanı vardır, müziğe tepki veren. Bunları gözlemliyoruz, o ses rengini anlamaya çalışıyoruz. Sevdiği şarkıyı mırıldanma düzeyine geldiği an ben o kişiyi yakalamış oluyorum.
‘DAHA ÇOK BAYANLAR İLGİ GÖSTERİYOR’
Herkes müzik söyleyebilir mi sahiden?
Burada değerli olan hakikat yönlendirme. Müziği bilen insanların yönlendirmesiyle evet, alışılmış ki söyleyebilir. Lakin yanlış bir müdahale ile insanları müzikten soğutabilirsiniz de, bunun da örnekleri var. Düşünün, karşınıza gelen kişi hayatında tahminen de hiç yüksek sesle müzik söylemeye cüret edememiş bir konut hanımı olabilir. Kendi kendine mırıldanırken babasının “Sen nasıl olur da müzik söylersin!” diye kızdığı bir insan olabilir. Ki esasen daha çok bayanlar ilgi gösteriyor projeye zira tahminen hayatı boyunca aile, toplum üzere nedenlerle bu imkânı bulamamış oluyorlar.
Bu beşerler hangi yapıtları söyleyebileceklerini, seslerinin, oktavlarının hangi müziklere uygun olabileceklerini öğreniyorlar evvel. Öncelikle sevdikleri müziği anlamaya çalışıyoruz doğal. Bu noktada yönlendirmemiz de oluyor. “Ben türkü severim” demekle bitmiyor zira türkü dediğiniz bir derya. Türkiye’nin her yerinde, her yöresinde farklı biçimlerde, yordamlarda türkü söyleniyor, her türkü birbirinden farklı. “Benim babam şu türküyü severdi” ya da “Evde abim bağlama çalardı, şu türküyü söylerdi” diye gelebiliyor. Sonra öbür sorular sorarak yavaş yavaş anlamaya başlıyoruz hangi biçimi, türküyü sevdiğini ya da o kişinin sesine, duruşuna, müzik zevkine hareketli bir yapıtın mi yoksa daha ağır ritmli bir müziğin mı daha çok yakışacağını. Bunu anladıktan sonra “Siz şu yapıtı söylemelisiniz” diyebiliyoruz.
Bunun bir örneği var. Vaktinde okul korolarına devam etmiş bir hanımefendi geldi bir gün, bizim topluluğumuza katılmak istedi. “Ne okumak istersiniz?” diye sordum, “Bugüne kadar şu müzikleri söyledim” dedi ve onların kayıtlarını gönderdi bana. Onlara baktım ve “Bunların hiçbirini okumuyoruz bir daha” dedim. Şaşırdı olağan. ‘Ya Seninle Ya Sensiz’ diye bir müzik vardır, bilirsiniz. “Bunu deneyeceğiz” dedim. İnanın bir performans bir insanın hayatını bu kadar değiştirebilir. YouTube’da bir demosu var bu şarkıyı yorumladığı, lütfen açıp dinleyin.
Sahne heyecanı ne demektir biliyorum. Bu beşerler birinci kere sahneye çıkan, kalabalıkların önünde birinci kere müzik söyleyen beşerler. Sahne dehşetiyle, heyecanıyla nasıl başa çıkıyorlar?
Bir kez bizde şöyle bir şey vardır, o günkü konserde solo müzik söyleyecekler bunu evvelce bilmezler, konser günü öğlenden sonra öğrenirler. Zira herkesin hazırlıklı olmasını sağlamaya çalışıyorum. Yani o gün herkes bir solo performans yapacakmış üzere hazır gelecek, işine değer verecek. Müziğine, türküsüne çalışarak orada hazır olacak. Ayrıyeten “Nasıl olsa benim solom yok” diye özensiz olmayacak. Saçları, kıyafetleri hatta ayakkabıları, güya bir solo müzik okuyacakmış üzere ihtimamlı olmalı. Sanat görsel de bir hadise. Oraya gelen izleyiciye hoş bir manzara vermemiz lazım. Ayrıyeten birinci defa sahneye çıkacak olan amatör insanların orada şık olmakla birlikte rahat da olması gerekiyor. Sizi sahnede rahatsız edecek bir aksesuar takmamalısınız, sahne için yeni aldığınız ancak iki müzikten sonra ayağınızı sıkacak bir ayakkabı giymemelisiniz mesela. Biz, “Kıyafetlerinizi bir hafta evvel meskende giyeceksiniz, ayakkabılarınızla konutta biraz vakit geçireceksiniz” dediğimizde evvel gülüyorlar. Fakat düşünün, 2-2.5 saat sahnede olacaksınız.
Bir de doğal kulis terbiyesi var, bunu anlatıyoruz. Kuliste konser öncesi hafif şeyler yemek, hafif içecekler içmek değerli. Yiyecekleri dahi ben hazırlatıyorum. Bir de vitamin alıyorlar kesinlikle konser öncesinde. Bu beşerler farklı alanlarda, farklı meslekler yapan beşerler. Sahnede 2.5 saat ayakta kalmayı kaldıramayabilirler. O nedenle kesinlikle vitamin desteği yapıyoruz.
Sahneye çıkmadan evvel, konser günü kesinlikle bir prova alırız. Her müziğin girişini ve bitişini daima birlikte çalar söyleriz. Ayrıyeten duracakları yer, mikrofon sehpalarının durumu, nota sehpalarının yeri vesaire, her şey evvelden kurulmuş, belirlenmiş olur. Zira sahne heyecanı diğerdir, orada eliniz bir şeye çarptığında, mikrofon ağzınıza çarptığında bir anda konsantrasyonunuz bozulabilir bu işi profesyonel olarak yapmıyorsanız.
Sahne heyecanı yaşayanlar oluyor doğal. Müziğin kelamını unutmak, heyecandan istediği üzere söyleyememek… Bunlar insanlık halleridir, profesyonel müzikçilerin da başına gelen şeylerdir. Siz müzik söylerken önde oturan dinleyici niçin o denli baktı, şu niçin güldü filan derken bir anda başınız dağılabilir.
Bir şu var ki ben sahnede çok etkinim. Orada, onların yanında oluşumun olumlu bir tesiri var. Bunu evvelce de anlatıyorum, “Ben buradayım, rahat olun” diyorum. Hayatım sahnelerde geçtiği için orada olabileceklere çok hazırlıklıyım. Keza orkestra da çok profesyonel müzisyenlerden oluşuyor, tüm yanlışları düzeltebilecek yetkinlikte arkadaşlar. Bunu soliste anlatınca o da kendini inançta hissetmeye başlıyor.
”LEYLİM LEY’ DE VAR ‘BATSIN BU DÜNYA’ DA…’
Repertuarınız da iştirakçiler üzere çeşitlilik gösteriyor natürel. Bu farklı stillerdeki yapıtları nasıl bir ortaya getiriyorsunuz sahnede? Art geriye çalındığında sorun olabilir çünkü.
Sahne repertuarı oluşturmak için önemli mesai harcıyoruz. Bizden ‘Leylim Ley’ de duyabilirsiniz, ‘Gel Gör Beni Aşk Neyledi’ de, bir anda ‘Batsın Bu Dünya’ da, ‘Gülüm Benim’ de… (gülüyor). Müzik listesini oluştururken dikkat etmeniz gerekiyor. İnsanlara birebir konserde farklı usullerdeki farklı müzikleri ilgilerini dağıtmadan dinletmek kolay değil. Örneğin ‘Nasıl Geçti Habersiz’ yapıtını okuyup ardına ‘İlla İlla’ müziğini koyamazsınız, bu his geçişlerini yumuşatmak, ilgili yapıtları art geriye okutmak gerekiyor.
Ancak bizde iki müzik hiç değişmez. Her konsere ‘Hoşgör Sen’ ile başlarız. Müsamaha insanları birbirine bağlıyor. Biz insanız yanılgı yapabiliriz. Bir arkadaşımızı, bir dostumuzu beğenilen görebilmek üzere, tanımadığımız bir insanı da güzel görebiliriz. Bunu yaymak istiyoruz. Müsamaha, kusurun herkes tarafından yapılabileceğini kabul etmektir ki bizim yaptığımız işte müsamaha çok kıymetli zira birinci kere sahneye çıkıp müzik söyleyen amatörler var sahnemizde. O anki heyecanı, sahneye girerken topuğunun bir yere takılması, elbisesinin ucuna basması, bunların hepsi müsamaha gerektirir. O nedenle bu müzikle başlarız konsere.
Bir de her konserin sonunda içinde umut barındıran, benim de çok sevdiğim ‘Hayat Bayram Olsa’ söyleriz. Bu da tüm dinleyicilere bir bildiridir aslında. İnsanın memnunluğu, sevgisi müzikle bir ortaya geldiğinde benim en çok sevdiğim şey oluyor.