Metin Aktaş: Hiçbir zaman ruhsal huzura erişemeyeceğim

Dersim deki köyünde yaşayan Metin Aktaş ın müellif olarak yaşadıklarını bu halde özetlemek mümkün Lakin onun da dediği üzere onu şekillendiren içine doğduğu ve yaşamakta ısrar ettiği coğrafyadır Bu coğrafyanın tarihi ve kültürüdür Romanlarının konusu da içine doğduğu coğrafyadan uzunluk veriyor Kimi romanda tarihi olaylar ve bireyler ile acılara ve sürgünlere götürüyor okuru Kimi romanda ise ‘Burseya Dağı’ ve ‘Dilsiz’de olduğu üzere şimdiki bahisler bir romancının penceresinden bakıyor

Metin Aktaş ile yakın vakitte yayımlanan ‘Burseya Dağı’ ve ‘Dilsiz’ isimli romanları vesilesiyle görüştük Romanların yanı sıra onu romancı yapan süreci ve köyde yaşamanın imkanlarını konuştuk

Metin Aktaş

‘SAVAŞA KARŞI ÇIKMAK HER İNSANIN EN ACİL GÖREVİDİR’

‘Burseya Dağı’nda olaylar Rojava da sıcak savaşın yaşandığı sırada başlıyor geriye dönüşlerle Rojova daki kültürel etnik ve inanç yapısı tanıtılıyor Bu romanla savaşın yıkıcılığına ve savaşın hala devam ettiği Rojava ya dikkat çekmek istediğini söyleyebilir miyiz

‘Bursaya Dağı’ romanında 15 Mart 2011 yılında başlayıp hala süren Suriye savaşını anlattım Burseya Dağı Efrîn kentinde halk ortasında Kürt Dağı olarak bilinen bir dağ Bu dağda bir teğmenle Nusayri mezhebinde çocuk Ali nin hayatı kesişir Savaşın farklı cephesinde savaşan iki insanın hayatını anlatırken savaşın müthişliğini acımasızlığını anlatmak istedim insanlara Savaş ölümdür katliamdır gözyaşıdır Farklı inançlardan hatta tıpkı inancın farklı mezheplerinden insanların zalimce birbirlerini boğazladığı bu topraklarda temiz bir çocuğu acımasız bir katile çeviren bir şeyler var Bu topraklar yüzyıllardır süren savaş kan ve gözyaşının merkezi haline gelmişse bunu yalnızca emperyalistlerin kışkırtmalarına bağlamak gerçek değil Bu topraklarda farklı inançlardan hayat üsluplarından etnik kimliklerden insanların bir ortada yaşamasını engelleyen geçmişten gelen kadim bir kültür var Probleme buradan bakarsak yani şapkamızı önümüze koyup kendimizi geçmişimizi inançlarımızı niyetlerimizi hayat usulümüzü sorgularsak bunun nedenini buluruz Yani sorunun nedeni içimizde Öldürenin de ölenin de Allahukber diye bağırdığı ölenin de öldürenin de kendisini şehit ilan ettiği bir topraktan kelam ediyoruz

‘Burseya Dağı’ romanı yalnızca bugün hala süren savaşı değil insanları birbirine düşman kılan bu kadim kültürün geçmişine bir seyahat yapar Ayetler hadisler söylenceler masallar yüzünden insanların biri birini boğazladığı bu topraklarda farklı bir ses yükselir Bütün inançlardan etnik kimliklerden hayat şekillerinden insanların farklılıklarıyla barış içerisinde yaşadıkları bir hayatın mümkün olabileceğini söyleyen bir ses Bu ses bu topraklarda sarsıntı tesiri yaratır Ve bölgenin bütün zebanileri bu sesi bastırmak için harekete geçer ‘Burseya Dağı’ romanı savaşın mevtin yüceltildiği bu topraklarda inatla barışı farklılıkların barış içerisinde bir ortada yaşayacağını söyleyen insanların hayat hikayesidir

Burseya Dağı Metin Aktaş 22 syf Dara Yayınevi 2021

Savaşın kimseye bir faydası yok Daha savaş bitmeden bölgede yaşayan ülkelerdeki insanların hayatlarında yarattığı vahim sarsıntıyı görüyor yaşıyoruz Milyonlarca insan öldü kentler kasabalar yok edildi bombalanan topraklarda milyonlarca canlı çeşidi öldü milyonlarca insan yaşadığı toprakları terk etmek zorunda kaldı Savaşa giren ülkelerde yaşayan insanların hayat üslupları değişti açlık sefalet işsizlik dayanılmaz bir hal aldı Bugün ülkemizde de bu savaşın acı sonuçlarını yaşıyoruz Şayet bu savaş bir an evvel sonuçlanmazsa durum gitgide berbatlaşacak dayanılmaz bir hal alacaktır Bu yüzden her insanın acil vazifesidir savaşa karşı çıkmak barışı savunmak Bu roman barışı savunan savaşın sona ermesini farklı inançlardan kültürlerden etnik kimliklerden insanların barış içerisinde bir ortada yaşamasını savunan insanların çığlığıdır Bu çığlığı duyun zira gidişat sahiden berbat

‘ARTIK NEREDEYSE ANADOLU’DA YAŞAYAN HALKLARIN KÜLTÜRÜ HATA OLDU’

‘Dilsiz’deki olaylar ise bütün kurumlarıyla tarikatların egemenliği altındaki bir Kürt kentinde geçiyor lakin şöyle bir şey de var Kentte örgütlenen tarikat silah kullanmakla arsına aralık koyarken ülke dışında gelen tarikat mensupları pasif buldukları tarikat pirine darbe yapıyorlar Romandaki bireyler ülke ismi vererek darbeci bölümü casus olarak nitelendiriyorlar Bu türlü midir hakikaten Türkiye deki tarikatların gerektiğinde silah kullanması dış güçlerin oyunu mudur

Son yıllarda tarikatlar yağmur üzere yağıyor yaşadığımız topraklara Zira tarikatlar artık bir ekonomik güçtür Hayatın her alanını kendi denetimlerine alarak kendi hayat şekillerini fikirlerini inanç ritüellerini zorla bütün insanlara kabul ettirme uğraşı içerisindeler Ağır ağır kendi ritüellerini sorgulanamaz değiştirilmez bir dogma üzere topluma kabul ettirmeye çalışıyorlar 1100 yıllarında Mutezile Mezhebi nin doğduğu her şeyin sorgulandığı bu topraklarda bin yıl sonra tarikatların hiçbir ritüeli sorgulanmaz oldu Her tarikat kendi ritüellerinin değişmez sorgulanmaz bir dogmaya dönüştürerek bütün insanları zorla baskıyla kendisine benzetmeye çalışıyor Bin yıl evvel bu topraklarda Muhyiddin İbnü l Arabi Allaha inanmanın hakikat yolu yoktur nasıl istiyorsan o denli inan demişti Bin yıl sonra tarikatlar kendi ritüellerini mutlak değişmez ilan ederek kendisi üzere inanmayan düşünmeyen yaşamayan herkese savaş ilan etti Hatta birbirleriyle bile savaş halindeler Tıpkı inançtan olmalarına karşın ayetler hadisler sünnet üzerinden birbirleriyle savaşıyorlar Bu gidişat gün gelecek bu gidişatı destekleyen insanların hayatlarını bile tehdit edecektir Zira kanılar inançlar beşere hizmet ettiği vakit yeterlidir İnsanüstü bir dogmaya dönüştüklerinde tehlikeli bir hal alırlar O vakit beşerler ona hizmet etmeye başlar Yani bir fikrin bir inancın buyruk ettiği biçimde yaşamaya başladığınızda artık siz bir kurbansınız İnsanlık tarihi softalaşmış fikirlerin inançların yarattığı fecî olaylarla dolu

‘Dilsiz’ romanında tarikat Piri Behzat ın yaşadığı bu Kendi yarattığı tabunun kurbanı olmaktan kurtulamıyor Zira bir noktadan sonra yarattığı tabuyu değiştirme gücünü yetiriyor ‘Dilsiz’ romanında tarikatın iç savaşını anlatırken şu gerçeğe parmak basmak istedim Ülkemizde yaşayan Türkler Kürtler dini kendi kültürleriyle kaynaştırdılar Birçoğu buna Anadolu İslam ı diyor Aslında burada yaşanan bu Yani Anadolu da yaşayan halklar İslam dinini Arap kültürüne gelenek göreneklerine nazaran değil kendi kültürlerine gelenek göreneklerine nazaran yorumlayarak ortaya bir sentez çıkardılar Bu durum uzun mühlet sürdü Son yıllarda Arap gelenek görenekleriyle bütünleşmiş Arap olmayan halkların lisanlarını kültürlerini yok etmeye çalışan bir inanç ekolü topraklarımızda kök salmaya başladı Siyasal iktidarların desteklediği bu ekol kendisi üzere olmayan ve Anadolu İslam ı denilen bu anlayışı sindirmeye yok etmeye başladı Romanda anlatılan bu

Siyasal iktidarlar bu süreci hızlandırmak için ellerinden geleni yapıyor Milyarlarca lira kaynak aktarılıyor milyonlarca insan bu alanda harıl harıl çalışıyor Bu çalışmayı yapanlar teşvik ediliyor ödüllendiriliyor ekonomik kaynaklarla besleniyor ve bu tehlikeyi görüp insanları uyarmaya çalışan beşerler cezalandırılıyor Çok geç olmadan bu siyaset terk edilmeli Zira bu siyaset tutmayacak ülkemizi büyük acılara felaketlere sürükleyecek Anadolu nun temel ağacı meşedir Meşenin kollarına hurma aşılanıyor Bu halk bu ülke köklerine yabancılaşıyor Kültürüne yabancılaşıyor Artık neredeyse Anadolu da yaşayan halkların kültürü kabahat oldu Ormanların yok edilmesine suların kirletilmesine insan ırkıyla birlikte yaşayan canlı cinslerinin yok edilmesine savaşlarla milyonlarca insanın yok edilmesine bayanların hayvanlar üzere zalimce boğazlanmasına minimum fiyat altında bir fiyatla sendikasız sigortasız çalıştırılmasına beşerler ortasındaki ekonomik eşitsizliğe adaletsizliğe karşı çıkmayan büyük servetlere holdinglere sahip bir din adamı anlayışı hâkim olmaya başladı topraklarımızda Bir Afrikalı şöyle demiş İngilizler topraklarımıza geldiğinde bizim topraklarımız zenginliklerimiz vardı onlarınsa İncil leri Artık bizim İncilimiz onlarınsa toprakları zenginlik kaynakları var Bir musibet bin nasihate bedel demiş cetlerimiz ‘Dilsiz’ romanımda bu tehlikeli gidişatı anlatmak istedim

‘İNSANLARIN ACISINI UNUTMAM MÜKÜN DEĞİL’

Daha lisedeyken yazdıklarınızla Ovacık tan Hakkâri ye oradan da Urla ya sürüldünüz lakin yazmaktan hiç vazgeçmediniz Artık durup düşününce neydi sizi yazmaya iten şey

Yazma olayı insanın iç dünyasına yaptığı manevî bir seyahattir İnsanın iç dünyasını belirleyen şekillendiren de yaşadığı coğrafya yaşadığı kültür yaşadığı hayat biçimidir Ben hayatı tanımaya başladığımda hem ailem hem birlikte yaşadığımız beşerler o kadar fakirdi ki Bir göz toprak damlı konutumuzu çitle ortadan ikiye bölmüşlerdi Bir tarafında hayvanlar bir tarafında biz yaşıyorduk Köyümüzdeki bütün insanların konutları bu haldeydi Ben hayatı tanımaya başladığımda 1937 1938 yıllarında yakılıp yıkılarak nüfusunun yüzde sekseni öldürülmüş köyümüzün insanlarının hayatta kalanları sürgüne gönderilmiş 1947 affıyla sürgünden geri dönmüş beşerler yine yeni bir hayat kurmaya çalışıyorlardı Bu çok güç bir hayattı Kışlar çok uzun sürer metrelerce kar yağar insanların dünyayla kontakları kopar kurtlar sürüler halinde köyümüze saldırır hastalıktan beşerler ölür Yiyecekler biter bahar geldiğinde beşerler canlarının yarısını geride bırakır Çok sıkıntı koşullarda yeni meskenler yapan yeni ağaçlar diken bu beşerler 1994 yılında yine topraklarından sürüldüler 1937 1938 katliamından kurtulmayı başarmış beşerler ikinci sürgüne dayanamayarak kentlerin varoşlarında öldü bunların içerisinde annem ve babam da vardı

Ben bu türlü bir hayatın içerisinde büyüdüm İç dünyamı bu hayat şekillendirdi Dünyanın neresine gidersem gideyim içerisinde büyüdüğüm insanları unutmam mümkün değil Daima bu insanların acılarını sefaletini 1937 1938 yıllarında öldürülmüş akrabaları babaları kardeşleri anneleri komşuları için döktükleri gözyaşlarını anlatıyorum Ne kadar anlatsam da hiçbir vakit gereğince anlattığımı düşünmedim Galiba ne yaparsam yapayım ne kadar yazarsam yazayım asla gereğince anlattığıma inanmayacağım Birçok çoktan ortamızdan ayrılmış bu insanların manzaraları gözlerimin önünden silinmeyecek gözyaşları ağıtları hiçbir vakit dinmeyecek hiçbir vakit ruhsal bir huzura erişemeyeceğim

Dilsiz Metin Aktaş 200 syf Dara Yayınevi 2021

‘ORMAN FARKLI AĞAÇLARLA GÜZELDİR’

Siyasi yazılarla başladınız yazmaya fakat daha sonra edebiyata romana yöneldiniz Örgütlü siyasetle ortanıza aralık koyunca mı yöneldiniz edebiyata

Ben örgütlü gayrete inanan bir beşerim Eşitsizliği sömürüyü baskıyı savaşları yok etmek için örgütlenmenin ehemmiyetini bilen bir beşerim Lakin birey olarak kendimi hiçbir vakit bir çemberin içerisine mahpus etmeyi kabul etmedim Her vakit en inandığım şeyi bile sorgulama cüretini gösterdim Ve şuna inanıyorum ki bu hayatta hiçbir şey ebedi ve ezeli değildir Her şey değişmeye yenilenmeye mahkûmdur Bugün gerçek olan yarın yanlış olabilir Bugün bir gereksinim olan yarın gereksinim olmayabilir Her şeyi belirleyen vakittir Değişmeyen ebedi olan tek şey vakittir Yeryüzünde insan hayatında olan her şey değişmeye yenilenmeye mahkûmdur Bugün ülkemizde yaşadığımız coğrafyada inançlarını niyetlerini hayat üsluplarını ebedi ve ezeli görüp kendisi üzere yaşamayan inanmayan düşünmeyen insanları yok edip zorla kendisine benzetmeye çalışan insanların gayretleri beyhude Hiçbir şey sonsuz değil Görmeyi bilirsek hayat o kadar çeşitli ki o kadar güçlü ki hiçbir hakikat bu hayatta birlikte yaşadığımız çeşitlerin mutlak doğrusu olamaz Bir kuzuya şeytanı çiz desek kesinlikle insanı çizer Milyonlarca çeşidin iç içe yaşadığı bir ormanda yaşadığımızı bileceğiz lakin bir kayın ağcı çam ağacı ya da kavak ağacı olduğumuzu da unutmayacağız Zati ormanı hoş kılan da bu farklılıklar değil mi Hepimiz çam ağacı olsaydık orman çok daha mı hoş olacaktı güya

Yazmaya başlarken ustam dediğiniz muharrirler var mıydı Varsa hangi kitaplar size yazmak için ilham verdi

Beni etkileyen kitapların müelliflerin listesini yazmaya kalksam bir kitap olur Fakat gençlik yıllarımda beni en çok etkileyen romanlardan aklıma birinci gelenler Maksim Gorki nin ‘Ana’sı Viktor Hugo nun ‘Sefiller’i Tolstoy un ‘Savaş ve Barış’ı John Steinbeck in ‘Gazap Üzümleri’ Orhan Kemal in ‘Hanımın Çiftliği’ Bunlar aklıma birinci gelenler

Köyde yaşıyorsanız yayınevlerinden eleştirmenlerden uzaktasınız bu sizi müellif olarak nasıl etkiliyor Okurla buluşmanız güç oluyor mu

Köyde yaşamış olmam yazdıklarımı okuyucuya ulaştırmamı olumsuz etkiliyor Ancak yapabileceğim bir şey yok Zira ben bu hayatı seviyorum

Yazdıklarınız nedeniyle devlet güçleri tarafından baskıya uğradınız meskeniniz ve dükkânınız yakıldı bütün bunlara karşın Dersim dışına büyük bir kent de ya da rastgele bir Avrupa ülkesinde yaşamayı düşündünüz mü

Zaman vakit düşündüğüm oldu lakin ayaklarım bir türlü terk etmedi doğduğum toprakları Zira seviyorum bu toprakları bu insanları

Yazmak dışında günleriniz nasıl geçiyor köyde Öteki bir uğraşınız var mı

Zamanımın büyük çoğunluğunu toprakla uğraşmakla geçiriyorum İki yüz kök ceviz yüz kök meyve ağacı yetiştirdim Onlar büyüdü meyve veriyor artık Onlara bakarken çok memnun oluyorum Bugüne kadar yirmi roman yazdım inanın ki bu romanların varlığı diktiğim bir ağaç kadar memnun etmiyor beni Zira her ağaçtan kuşlar karıncalar böcekler ayılar yüzlerce canlı tipi yararlanıyor Bunu bilmek beni sonsuz memnun ediyor huzura kavuşturuyor Anladım ki hiçbir şey insanı toprakla uğraşmak kadar memnun etmiyor Topraktan doğduk günü geldiğinde ona döneceğiz