Brandon Specktor
Beş gözü, geriye dönük bir ağzı ve burnunun olması gereken yerde bir pençesi bulunan ve uzun bir gövdeye sahip olan ‘Opabinia regalis’, Kambriyen periyodunun en tuhaf görünen şöhretlerinden biridir. Gerçekte, bu antik deniz sakini o derecede benzersizdir ki, bilim insanları şimdi fosil kayıtlarında uzaylılara emsal yüzler taşıyan bu kümeye dahil öbür bir çeşit keşfetmemişlerdi. Yani, şimdiye dek.
SÜRPRİZ BİR AKRABA
Opabinia’nın birkaç milyon yıl sonrasında Kuzey Amerika’da yaşayan küçük, kuyruklarında dikenler bulunan bir deniz hayvanı olan Utaurora comosa’ya merhaba deyin. Birinci defa 2008 yılında kalıntılarına rastlanan U. comosa, Kambriyen denizlerine kaygı salan pençe hızlı bir üst sınıf avcı olan vahim Anomalocaris’in bir akrabası olarak tanımlandı. Bununla birlikte, sonuçlanan yeni bir araştırma, U. comosa’nın bir başka eski yırtıcıdan çok daha fazlası olabileceğini gözler önüne seriyor.
‘Proceedings of the Royal Society B’ isimli mecmuada 9 Şubat’ta yayınlanan makalelerinde, araştırmacılar elimizdeki yegâne U. comosa fosilini, günümüzde yaşayan ya da soyu tükenmiş hayvanlardan oluşan 50’den fazla örnekle karşılaştırarak yine gözden geçirdiler. Araştırma, U. Comosa’yı, Opabinia’nın dahil olduğu familyanın şu ana kadar keşfedilen ikinci üyesi ve 100 yıldan fazla bir müddettir bulunan birinci üyesi yaptı. Araştırmacılar, yayınladıkları makalede “Kambriyen’in en tuhaf olağanüstüsü, artık yalnız değil” diyorlar.
Görsel: S. Pates DENİZDEKİ DEHŞET UNSURU
Dünyadaki denizler, 541 milyon ilâ 485 milyon yıl evvel, birinci sefer biyolojik çeşitlilikle birlikte adeta çiçek açtı. Bazılarının ‘Kambriyen patlaması’ diye isimlendirdiği bu devir, günümüzde yaşayan bütün büyük hayvan kümelerinin akrabalarının birinci sefer suda göründüğü bir periyottu. Kambriyen patlaması, birebir vakitte, dünyanın birinci sahiden korkutucu olan şampiyon yırtıcılarının da yolunu açmıştı.
Bu etobur katiller, başlarının alt taraflarında bulunan dairesel bir testere biçimindeki ağızlarına atfen, ‘radyodontlar’ ismiyle tanınır. Makus şöhretli ‘Anomalocaris’ de dahil olmak üzere, büyük çoğunluğunun başlarının ön tarafında, muhtemelen çaresiz haldeki avlarını yakalamak ve aç ağızlarına taşımak için kavrayan, pençeye benzeyen uzantıları mevcuttu.
Utah’ta bulunan Cambrian Wheeler hafriyat alanında keşfedilen U. Comosa’ya ilişkin bilinen tek fosilin baş kısmında buna emsal bir uzantı bulunmuyor. Bu ortada, 2.5 cm uzunluğundaki gövdesi, Opabinia’ya çok misal biçimde, her biri sivri bir kanatçıkla sarılı 14 ya da 15 oluğa bölünmüş bir yapıya sahip. Bu detaylara rağmen, 2008 yılında U. comosa fosili de ‘radyodont’ diye sınıflandırıldı.
BÜYÜK BİR TARAMANIN SONUNDA ORTAYA ÇIKARILDI
Bu durum, eski bir Harvard yüksek lisans öğrencisi ve yeni çalışmanın başyazarı olan paleontolog Stephen Pates’in gözüne hiç de yanlışsız görünmedi. Bu sebeple, Pates ve meslektaşları yayınladıkları yeni makalede, fosilin özelliklerinden 125’ini, hayvanlar alemindeki en büyük filum [yaşamsal ağ] olan ve bütün böcekleri, kabukluları ve araknidleri [örümceğimsileri] içeren 50’yi aşkın canlı ve soyu tükenmiş eklembacaklı kümesiyle karşılaştırarak, U. comosa fosilini yine incelediler.
Ekibin yaptığı inceleme, U. Comosa’nın taşıdığı özelliklerin neredeyse hiçbirinin radyodont ailesine uymadığını açığa çıkardı; bundan fazla, fosil yaratık neredeyse kesin olarak Opabinia ile irtibatlıydı. Pates, verdiği demeçte, “Bu, Opabinia’nın tek ‘opabiniid’ olmadığı manasına geliyor” diyor: “Opabinia, düşündüğümüz kadar da eşsiz bir tıp değildi.”
Bu bulgular birkaç sebepten dolayı heyecan verici; lakin bunlardan en mühimi, Opabinia’nın artık en az bir öbür çeşidi daha aile toplantılarına davet edebileceği değil.
Pates, New York Times’a verdiği demeçte, daha geniş bir bağlamda, bir başka opabiniid’in mevcudiyetinin, bunun sırf bir ucubeler ailesi olmadığını ancak her iki yaratığın da Kambriyen evrimine ilişkin “daha büyük bir fotoğrafının parçası” olduğunu ortaya koyduğunu lisana getiriyor. Pates, Opabinia ve U. Comosa’nın geriye dönük ağızları ve neredeyse paramparça üzere görünen kırış kırış gövdeleriyle, büyük kısmı tıpkı özellikleri taşıyan çağdaş eklembacaklıların bariz öncülleri üzere göründüğünü de kelamlarına ekliyor.
Yazının özgünü Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
