Ekonomi Dünyası: Enflasyonun yarattığı tahribat ve 30 trilyon dolarlık kayıp

Düşünsenize şimdinin bir ikinci el araba parasını bozuk para diye cebinizde taşıyorsunuz İşte paranın bedelinin nasıl Travesti Kurtköy eridiğine bir örnek

Böyle bir periyoda dönmek istemeyiz lakin 5 ve 10 liralık madeni para ile 500 liralık kağıt paranın basılacağı haberleri okuyoruz

Gençler bilmez eskiler de unutmuş olabilir 1971 den başlayarak 34 yıl süren çift haneli enflasyon oranlarının görüldüğü bir enflasyonist süreç yaşadık ve bunun sonucunda Türk Lirası eridi 1993 te bir milyon lira 1999 da 10 milyon lira ve 2001 de 20 milyon lira kağıt para basıldı Madeni paralar ise 1994 te 10 bin lira 1995 te 25 bin lira 1997 de 50 bin lira 1997 de 50 bin lira ve 2002 de 250 bin lira olarak piyasaya sürüldü

Bir daire fiyatını gösteren en küçük kağıt paralar

TÜRKİYE DE YILLARA NAZARAN ENFLASYON

Tüketici fiyatları endeksi

1990 60 6
1991 71 1
1992 67 9
1993 71 4
1994 125 5
1995 76 0
1996 79 8
1997 99 1
1998 69 7
2000 39 0
2001 68 5
2002 29 7
2003 18 4
2004 9 3
2005 7 72
2006 9 65
2007 8 39
2008 10 06
2009 6 53
2010 6 4
2011 10 45
2012 6 16
2013 7 4
2014 8 17
2015 8 81
2016 8 53
2017 11 92
2018 20 3
2019 11 84
2020 14 6
2021 36 08
2022 64 27

ARALIK AYINDA 20 PUAN BİRDEN NASIL DÜŞTÜ

Enflasyon hakikaten düşüyor mu Artık kimsenin pek inanmadığı TÜİK in resmi enflasyon oranı Aralık ayında baz tesiriyle 20 puan birden düşerek yüzde 64 27 oldu Yılı bu oranla kapattık

Baz tesiri evvelki yılın birebir ayının yüksek oranının endeksten çıkıp son ayın düşük oranının endekse dahil olmasıdır Evvelki yılın Aralık ayına ilişkin yüzde 13 58 endeksten çıktı ve onun yerine yıllık endekse geçen yılın Aralık ayına ilişkin yüzde 1 18 aylık enflasyon girdi

Enflasyonu ölçen bir öbür kurum olan ve büyük çoğunluğun daha gerçekçi bulduğu ENAG a nazaran ise 2022 enflasyonu yüzde 137 5 İki kurum ortasında iki kattan fazla fark var

ENAG a nazaran tüketici fiyat endeksi Aralık ayında yüzde 5 18 arttı TÜİK e nazaran yüzde 1 18

Dar gelirliyi en çok etkileyen besin enflasyonu 2022 de TÜİK e nazaran yüzde 78 DİSK AR a nazaran en fakir yüzde 20 lik küme için yüzde 115 oldu

ZAM YAPANLARDAN TAAHHÜT ALMA DÖNEMİ

Artık yavaştan seçim hazırlıkları başladı taban fiyat ile memur ve emekli aylıkları üzücü olmayan oranlarda artırıldı Büyük zincir marketlerden Ocak ayında binlerce esere artırım yapmama taahhüdü alındı Fırıncılar Federasyonu Ocak ve Şubat ta ekmeğe artırım yapmayacağını açıkladı

Bu halde enflasyon düşer mi Görünen pahalılığın hâlâ devam ettiği Ucuzcu marketlerde yumurtanın tanesi 3 lira domatesin kilosu 20 lira portakal 17 elma 15 lira

Beyaz peynirin kilosu 180 lira eti geçti diyecektim biraz evvel okudum yumurtaya ve ete yüzde 29 artırım gelmiş Sigaraya ve alkollü içkiye ise yüzde 22 Dahası var uzatmayalım

Piyasada ilaç yok ve fiyatlar ateş pahası Eczane eczane aradığım sıradan bir göz damlası 110 lira olmuş

ENFLASYONUN TOPLUMLARA TAHRİBATI

2022 yalnızca bizde değil tüm dünyada enflasyon yılı oldu Gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkeler son 40 yılın en yüksek enflasyonuyla boğuşuyor

Serbest piyasa kapitalizminin savunucusu 20 yüzyılın en kıymetli iktisatçılarından Milton Friedman enflasyonu hükümetler için bilinmeyen vergilendirme olarak tanımlar ve Enflasyon çağdaş toplumlara yönelik en yıkıcı hastalıktır Enflasyonun tahribatına müsaade vermek kadar bir toplumu içinden ve külliyen yok edecek hiçbir şey yoktur der

Geçen yıl bilhassa besin ve güç fiyatları inanılmaz artış gösterdi 2022’de doğal gaz yüzde 20 petrol fiyatları yüzde 7 yükseldi Mısır ve soya fasulyesi yüzde 14 şeker yüzde 6 buğday da yüzde 3 yükselişle yılı bitirdi Birleşmiş Milletler BM Besin ve Tarım Örgütü’ne FAO nazaran 2022’de global besin fiyatları son 9 aylık düşüşe karşın yıllık bazda yüzde 14 3 artışla rekor düzeye yükseldi Endeks 2022’de kayıtların başladığı 1990 yılından bu yana en yüksek düzey olan 143 7 puana yükseldi

SARI YELEKLİLER YİNE SAHNEDE

Fiyat artışlarıyla birlikte çalışanların fiyatları eriyor Alım gücü düşen enflasyon kadar fiyat artışı alamayan işçiler sokaklarda

Son olarak Fransa’da Sarı Yelekliler yine sahneye çıktı Sarı yelekliler Cumartesi günü yüksek güç fiyatları enflasyon ve hükümetin 10 Ocak’ta içeriğini açıklayacağı emeklilik düzenlemesine karşı Paris Strazburg ve Angers te şov düzenledi

Sarı Yelekliler hareketi Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron un bilhassa sosyo ekonomik siyasetlerine yönelik olarak 17 Kasım 2018 de Fransa’da başladı ve başta akaryakıt artırımları berbat ekonomik şartlara reaksiyon göstermeyi sürdürüyor

Britanya’da da grevler ve şovlar geçen yıldan bu yana sürüyor Muhafazakâr hükümet yüzde 10 7 enflasyona rağmen kamu personellerine yüzde 2 2 fiyat artışı verdi Çalışanlar için ortalama fiyat artışı yüzde 6 6 oldu Hükümet daha fazla fiyat artışının enflasyonist olacağını açıklarken sendikalar öfkeli ve yeni hareketler hazırlığında

2023 GEÇEN YILDAN DAHA GÜÇ OLACAK

Küresel iktisat ve finansal sistem 2023’e kara bulutlar içinde girdi Büyük bir krize yol açabilecek fırtına her an patlayabilir Milletlerarası Para Fonu IMF Lideri Kristalina Georgieva geçen hafta CBS kanalına yaptığı açıklamada bu yıl dünya iktisadının üçte ikisinin sakinlikle karşı karşıya kalacağını ve 2022’den daha güç bir yıl olacağını söyledi

Georgieva Avrupa Birliği’nin üçte ikisinin enflasyonist baskıların yanında sakinlik ile çaba edeceğini Ukrayna savaşının ve merkez bankalarının faiz artırımlarının neden olacağı sıkı para siyasetinin ekonomiler üzerindeki tesirinin süreceğini söz etti

Başta ABD Merkez Bankası FED ve Avrupa Merkez Bankası ECB olmak üzere merkez bankalarının enflasyonu aşağı çekmek için yaptıkları faiz artırımları borsalar üzerinde çok değerli olumsuz tesirler yarattı

Dow Jones endeksi geçen yılı yüzde 8 8 kayıpla bitirirken S P 500 endeksinin kaybı 2008’den bu yana en büyüğü olan yüzde 18 oldu Borsa İstanbul ise 2022 yılını yüzde 196 üzere bir performans ile kapattı Alternatif yatırım aracı kalmaması ve hükümetin pohpohlamasıyla bu kadar yükselen borsamızda bir daha uzun müddet bu türlü bir yıl yaşanmaz

Yatırımcıların beğenilen payları Tesla yüzde 65 Meta Facebook yüzde 64 Alphabet Google yüzde 40 Intel yüzde 47 Nike yüzde 29 Microsoft yüzde 28 Apple yüzde 25 ziyan ettirdi Yalnızca petrol devlerinin payları kazandırdı

BORSALARDA TOPLAM KAYIP 30 TRİLYON DOLAR

Küresel iş dünyasının tesirli gazetesi Financial Times gazetesi 2022 yılında global pay senedi ve tahvillerin toplam kaybının 30 trilyon doları bulduğunu Wall Street’in kaybı 12 trilyon dolar ve bu sayının dünya gayrisafi yurtiçi hasılasının GSYİH yüzde 30’una eşit olduğunu bildirdi

Financial Times ucuz para devrinin artık sona erdiğini yüksek faiz oranlarının kayıplara neden olmasının kaçınılmaz olduğunu belirsizliğin ve piyasalardaki oynaklığın devam edeceğini belirtti

Gazete 2023 beklentilerine ait editoryal yazısında varlıklardaki çok alımların ve artan temerrüde düşme riskinin piyasaları altüst edebilme potansiyeline sahip olduğunu vurguladı Gazete yalnızca gelişmekte olan ülkelerde değil gelişmiş piyasalarda da faiz oranları arttıkça temerrüde düşme riskinin giderek arttığını vurguladı

Böyle bir ortamda şirketlerin ayakta durmak mali konumlarını korumak için birinci atacakları adımın işgücünü azaltmak ya da fiyat artışlarını sınırlamak olduğunu unutmamak gerekir Âlâ bir örnek geçen haftaydı Amazon 18 bin çalışanını işten çıkaracağını açıkladı

Fransız BNP Paribas bankasının ABD ekonomisti Carl Riccadonna teknoloji dalında daha fazla işten çıkarma beklediğini şirketlerin kar marjları azaldıkça fiyatları dondurmak çalışanları işten çıkarmak üzere usullere başvuracaklarını söylüyor

2022’DE ENFLASYONDA 50 ÜLKE DÜNYA ALTINCISI OLDUK

Tüketici fiyatları endeksi Aralık prestijiyle yıllık

Zimbabwe 244
Venezüela 156 Ekim
Lübnan 142
Sudan 103 Ekim
Arjantin 92 4 *
Türkiye 64 27
Sri Lanka 57 2
İran 52 2 Ağustos
Gana 50 3 *
Surinam 49 4 *
Haiti 47 2 Ekim
Küba 39 73 Ekim
Laos 39 27
Ethiopya 35 1 *
Ruanda 33 8 *
Sierra Leone 32 98 Ekim
Moldova 31 41 *
Burundi 26 8 *
Ukrayna 26 5 *
Malavi 25 8 *
Pakistan 24 5
Lethonya 22 9 *
Hungary 22 5 *
Litvanya 21 8 *
Nijerya 21 47 *
Kazakistan 20 3
Makedonya 19 5
Mısır 18 7 *
Estonya 17 6
Karadağ 17 5 *
Türkmenistan 17 5
Bulgaristan 16 9 *
Romanya 16 76 *
Polonya 16 6
Bosna Hersek 16 3 *
Çekya 16 2
Slovakya 15 4 *
Angola 15 24 *
Sırbistan 15 1 *
Kırgızistan 15
Moğolistan 14 5 *
Senegal 14 1 *
Azerbaycan 13 8 *
Hırvatistan 13 5 *
Beyaz Rusya 13 3 *
Gambiya 13 24 13 27 Ekim
Kolombiya 13 12
Şili 12 8
Gine 12 4 Temmuz
Özbekistan 12 3

Not işareti olanlar Kasım verisidir kaynak www tradingeconomics com

GEÇEN HAFTA NE OLDU BU HAFTA NE OLACAK

Geçen hafta petrol fiyatlarındaki yüzde 8 lik sert düşüş en dikkat çeken husus oldu Batı Teksas petrolünün varili Cuma günü 73 8 dolara düştü Çin ve Hindistan üzere büyük ekonomilerdeki yavaşlamaya dair datalar ile arz bolluğu fiyatları aşağıya çekti

ABD piyasalarında ise FED in agresif nakdî sıkılaşmayı gevşeteceği beklentisi yükselişe neden oldu Cuma günü Dow Jones Endeksi 700 puan üst giderken S P 500 endeksi de yüzde 2 3 yükseldi Yılın birinci haftasında Dow Jones pek değişmezken S P 500 de yüzde 1 45 artıya geçti

Avrupa da da borsalar haftayı artışla kapadı Almanya nın DAX endeksi yüzde 1 2 yükseldi Fransa da CAC 40 endeksi 11 ayın en yükseğine çıktı Britanya da FTSE 100 endeksi rekor bir düzey olan 7 700 puana yaklaştı ve yılın birinci haftasında yüzde 3 ten fazla yükseldi

Euro bölgesinde Aralık ayı enflasyonu yüzde 9 2 ye düştü

ABD işgücü piyasasından da beklentilerin üzerinde olumlu bir data geldi ABD iktisadı Aralık ayında 223 bin yeni iş yaratırken 9 ay arka arda yükseliş yaşandı

Bu haftanın en kıymetli beklentisi FED Lideri Jerome Powell ın Riksbank Milletlerarası Sempozyumu nda yapacağı konuşma ve burada faiz oranları konusundaki vereceği mesaj Ayrıyeten ABD de Aralık ayı enflasyon oranı Kasım ayı yıllık yüzde 7 1 di açıklanacak

Çin Hindistan Meksika ve Brezilya dan da enflasyon verisi bekleniyor Britanya nın GSYİH büyüme bilgileri de izlenecek