ANKARA – Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) cumhurbaşkanı adayı çıkaracağını açıklaması seçim sürecine dair senaryolara yenilerini ekledi. Kürtlerin siyasi eğilimlerini, toplumsal taleplerini anlamaya yönelik saha araştırmaları yapan Spectrum House Niyet ve Araştırma Merkezi’nin kasım ayında yaptığı çalışma, kamuoyunun gündeminde öne çıkan bu tartışmaya ışık tutan karşılıklar sunuyor.
14 vilayette Kürt seçmenlerin yaklaşan seçimlerle ilgili tavır, tercih ve eğilimini anlamaya yönelik olarak yapılan bu çalışmanın sonuçlarına nazaran HDP, oylarını büyük oranda koruyor. Araştırmaya nazaran, HDP’yi destekleyeceğini söyleyen seçmenlerin yüzde 70,7’si ittifaklı bir seçim olması durumunda HDP’nin ittifakını tercih edeceğini tabir ediyor. İştirakçilerin yüzde 9,4’ü Cumhur İttifakı’nı, yüzde 9,2’si de Millet İttifakı’nı tercih edeceğini belirtirken kararsız olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 5,2, boykot edeceğini söyleyenlerin oranı yüzde 4,2.
HDP SEÇMENİNDE MİLLET İTTİFAKININ ADAYINA EĞİLİM VAR AMA…
HDP seçmeni nezdinde Millet İttifakı’nın ortak adayı ile yürüme eğilimi tespiti yer alan araştırmanın bulgularına nazaran Kürt seçmenin büyük çoğunluğu seçimlerin ikinci cinse kalması halinde HDP’nin tavrına nazaran hareket edeceğini söylüyor.
HDP’Lİ SEÇMENİN YÜZDE 75’İ PARTİSİNİN KENDİ ADAYINI ÇIKARMASINI İSTİYOR
HDP’li seçmenlerin yüzde 75,6’sı HDP’nin seçimlerin birinci cinsinde kendi adayını çıkarması tarafında görüş bildiriyor. İştirakçilerin en yüksek oranda tercih ettiği aday yüzde 85,3 ile Selahattin Demirtaş.
KÜRT SEÇMENLERİN ERDOĞAN VE AK PARTİ TERCİHİNDE DÜŞÜŞ
Araştırmaya nazaran, Cumhurbaşkanı Erdoğan Kürt seçmen nezdindeki takviyesinin yarıya yakınını kaybetmiş durumda. 2018 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan’a oy veren seçmenlerin yüzde 58,1’i, “Bu pazar Cumhurbaşkanlığı Seçimi olsa kime oy verirsiniz?” sorusuna ‘Recep Tayyip Erdoğan’ karşılığını veriyor. Daha evvel Erdoğan’ı tercih eden iştirakçilerin yüzde 10,8’i bu pazar seçim olsa HDP’nin göstereceği adayı tercih edeceğini tabir ediyor.
AK PARTİ’DEN KOPAN KÜRT SEÇMEN MUHALEFETE GİTMİYOR
Araştırmaya nazaran daha evvel AK Parti’ye oy veren Kürtlerin yüzde 14’ü de bugün HDP’ye oy vermeyi düşündüğünü söylüyor. AK Parti’den kopan Kürt seçmenlerin kıymetli bir kısmı ise ‘gri alanda’ yani rastgele bir muhalefet partisine oy verme eğiliminde değil. Araştırmada bu duruma ait şu tespit yapılıyor: “AKP’li seçmenin, partisine yönelik kayda bedel memnuniyetsizliklerinin olduğu lakin bu memnuniyetsizliğin muhalefet bloku lehine gelişim göstermediği görülmektedir.”
Araştırmanın sonuçlarını kıymetlendiren Spectrum House Niyet ve Araştırma Merkezi Genel Yöneticisi Azad Barış, Erdoğan ve Kürt seçmen ortasındaki makasın kapanmayacak formda açıldığını söz ederken, “Altılı Masa’nın AKP’yi aratmayan tavır ve telaffuzları Kürt seçmen davranışında tesirli olur” dedi. Cumhurbaşkanlığı yarışının kuvvetli geçeceğini ve sonucu Kürt seçmenin belirleyeceğini söz eden Barış’ın araştırmanın sonuçlarına ait sorularımıza verdiği karşılıklar şöyle:
Kasım ayında yaptığınız ‘Kürt Seçmen Eğilimi’ araştırmasından çıkan sonuçlarla ilgili temel bir çerçeve çizebilir misiniz?
Araştırmamızın en temel bulgularından biri AKP’nin değerli oranda oy kaybedişi ve HDP’nin son yedi yılda yaşanan baskılara ve kutuplaştırıcı siyasete karşın beklenmedik bir yükseliş yakalaması. Araştırmamızın sonuçlarına nazaran AKP’den HDP’ye yönelen yüzde 14’lük bir seçmen kümesi var. AKP’den kopan her 3 seçmenden biri ise gri alanda.
CHP, Kürt seçmen nezdinde bir ölçü oy artışı kaydederken, DEVA’nın artış eğiliminin durduğu, Gelecek Partisi ve Zafer Partisi başta olmak üzere seçime birinci sefer girecek partilerin hiçbirinin şimdi Kürt seçmen tarafından tercih edilmediği görülmektedir. Bunun yanı sıra muhalefet partilerinden ÂLÂ Parti’nin Kürtler nezdinde manalı bir karşılığı olmadığı ortaya çıkmaktadır. Altılı Masa içindeki partilerin Kürt problemine yaklaşımda iktidar blokundan farklı olmayan karakterinin bu eğilimde belirleyici olduğunu söyleyebiliriz.
‘SEÇMEN GRİ ALANDA ZİRA ONU KENDİSİNE ÇEKEN ÖBÜR BİR RENK YOK’
‘Gri alan’da bulunan seçmeni tarifler misiniz?
Gri alanda bulunan seçmenin geri çekilme tabanı süreksiz bir alandır. Her halükârda ya eski rengine dönecek ya da öteki bir renge bürünecektir. Yani AKP’ye oy vermek istememesine karşın rastgele bir muhalefet partisine de oy vermeme eğiliminde değiller. Bunun kısa çevirisi; onu kendisine çeken, etkileyen yahut büyüleyen öteki bir renk olmadığından hâlâ o alanda durması.
Azad Barış ‘AKP’NİN SİYASETLERİ AKP’YE DAYANAK VERMİŞ KÜRT SEÇMENİN DE REAKSİYONUNU ÇEKİYOR’
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AK Parti’nin oylarında geçmiş seçimlere nazaran düşüş olduğunu söylüyorsunuz. Araştırmanızdaki bulgular da bunu gösteriyor. Bu düşüşün sebeplerini nasıl açıklarsınız?
AKP’nin bilhassa 2015’ten sonra izlediği siyasetler ve beraberinde Kürt seçmenin toplumsal taleplerine yanıt verecek siyasetler üretemiyor oluşu, giderek MHP çizgisinde ve söylemlerinde siyaset yapması, katı bir milliyetçi siyaset yürütmesi, aslında belli bir sonu kendi doğalında çizdi. AKP’nin ortaya çıktığı birinci zamanlardaki liberal telaffuz ve siyasetlerinin yerini katı bir otoriterizme bırakmasının tesirini de en çok Kürt seçmende gösterdiğini izlemek mümkün. AKP’nin bu siyasetleri, mütedeyyin ve uzun yıllar AKP’ye dayanak vermiş Kürt seçmenin de yansısını çeken bir durum. Bu makas değişikliğinin önümüzde süreçlerde daha da bariz olacağını söyleyebiliriz.
‘ALTILI MASA CUMHUR İTTİFAKI İLE BENZERKEN KÜRT SEÇMEN NEDEN MİLLET İTTİFAKI’NA YÖNELSİN?’
Kürt seçmenin Altılı Masa ve Millet ittifakına bakışını nasıl okursunuz?
Altılı Masa’nın alışılagelmiş tekçi siyasetleri aşamayan tavrı ve Kürtlerin temel hak ve özgürlük taleplerine yönelik hiçbir tahlil üretememesi, Kürt seçmenin Altılı Masa’ya aralı ve eleştirel bakmasını beraberinde getiriyor.
Kürt seçmen altı partiden oluşan bu yapının Cumhur İttifakı’ndan başka bir bakış açısına yahut idare projesine sahip olmadığını düşünüyor. İki ittifakın Kürtlerin temel hak ve özgürlüklerine yaklaşımı konusunda misal olduğunu görüyor. Bu kaideler altında Kürt seçmen neden Millet İttifakı’na yönelsin ki? Altılı Masa’nın HDP’ye bu yaklaşımı elbette seçim sonuçlarına değerli oranda tesir edecek, istikrarları büyük oranda değiştirecektir. Elbette burada HDP’nin yönlendiriciliğini ve bu seçmen kümesini konsolide edebildiği gerçeğini de hatırda tutmak lazım. Bu durum önümüzdeki süreçte seçim davranışını büyük oranda etkileyecektir.
‘HDP SEÇMENİ MEVCUT REJİME KARŞI DURUMUNU ALTILI MASA’YA DA HİSSETTİRECEK’
Kürt seçmenin Altılı Masa’dan beklentisi ne?
Her şeyden evvel Kürt seçmen temsil edilmek, eşit yurttaş muamelesi görmek istiyor. Yok sayılan, ötekileştirilen ve daima baskılara maruz kalan değil başka temel haklarının anayasal garantiye alındığı bir nizam istiyor. Hasebiyle Altılı Masa’dan en temel beklentisi kozmik kıymetlerin dikkate alınması. Demokratik bir ülkede, özgür yurttaşlar olarak yaşamak istiyor, yalnızca HDP seçmenleri değil bütün Kürt seçmenlerinin temel beklentisi bu.
Bu nedenlerle HDP seçmeni mevcut siyasal rejime karşı aldığı konumu Altılı Masa’ya da hissettirmek üzere bir seçime gidecek. HDP seçmeni için ikisinin ortasındaki en besbelli fark birinin iktidar olması başkasının de kendisini bu iktidarın muhalefeti olarak görmesi. Böylesi bir iktidar karşısında Altılı Masa’nın direngen, demokrat ve halkçı olması gerekirdi. Lakin bütün bunların esamesi okunmuyor. Onun için bu türlü bir muhalefetin işinin sahiden çok sıkıntı olduğunu belirtebiliriz.
HDP’nin cumhurbaşkanı adayını çıkarmasının Altılı Masa’ya ziyan vereceği, Cumhur İttifakı’nın lehine olacağı yorumları yapıldı. Siz HDP’nin bu çıkışını nasıl okuyorsunuz?
HDP geçen sene eylül ayında bu mevzudaki ilkesel tavrını ortaya koydu. Muhalefet partilerinin buna kulaklarını tıkaması, gözlerini kapatması, HDP’nin kendi yol haritasını oluşturması ve güçlendirmesini beraberinde getirdi.
HDP’nin kendi adayıyla seçimlere gideceğini beyan etmesi hem muhalefetin dağınık manzarasına bir itiraz hem de kendi siyasal geleneğiyle, politik öncelikleriyle ve alternatif olma teziyle uyumlu. Yapmış olduğumuz araştırmada da aslında HDP’li seçmenlerin büyük çoğunluğu HDP’nin seçimlere kendi adayıyla gitmesini istediğini ortaya koydu. Bu bağlamda HDP’nin çıkışının hem Kürt seçmen hem de HDP’li seçmenden büyük oranda takviye gördüğünü söyleyebiliriz.
‘ALTILI MASA’NIN AKP’Yİ ARATMAYAN TELAFFUZLARI KÜRT SEÇMEN DAVRANIŞINDA TESİRLİ OLUR’
HDP’nin kendi adayını çıkarmasının muhtemel sonuçları neler olur?
HDP’nin kendi adayıyla seçime gitmesi, yalnızca cumhurbaşkanlığı yarışı açısından değil Meclis’teki siyasal matematiğin şekillenmesi, kendi kitlesinin konsolidasyonu, iktidar ve muhalefet ortasında sıkıştırılmaya çalışılan Kürt siyasetinin halkla münasebetler, politik aktivizm üzere mevzularının tamamına tesir eder. Öte taraftan seçimi bir sonraki cinse taşıyabilir. Elbette mevcut takvime nazaran seçimlere 5 aydan fazla bir mühletin kaldığını ve bu sürecin birçok değişikliği beraberinde getirme ihtimalini hatırda tutmak lazım. Seçimlerin ikinci cinse kalması durumunda HDP seçmeninin örgütlü bir halde davranma eğiliminde olduğunu ve HDP’nin işaret edeceği adayın tercih edileceğini söyleyebiliriz. Bu durumun küçük bir replikasını son lokal seçimlerde görmek mümkündür. HDP’nin Kürt seçmen üzerindeki tesir gücünü de unutmamak gerekir. Her ne kadar mütedeyyin yahut dindar olarak tariflenen Kürt seçmen hala HDP’ye karşı uzaklıklı davransa da Kürtlerin yüklü ekseriyeti HDP’yi birinci adres olarak görüyor. Bu seçimde bu tesir gücünü daha fazla hissedeceğiz.
HDP’nin Altılı Masa’nın adayını işaret etmesi de adayın kim olduğuna nazaran şekillenecek. Bu da Altılı Masa’nın seçim sürecinde ortaya koyacağı siyasi tutum, kullanacağı telaffuz ve elbette bugünden sonra Kürt halkına ve Türkiye toplumuna ne vadettiğine nazaran form alacaktır. Şayet Altılı Masa bileşenleri Erdoğan sonrası süreçte olağanlaşma, tahlil üzere hususlarda ikna edici bir tavır ortaya koymazsa bu süreç farklı siyasi gelişmelere de hamile olabilir. Hukuk, demokrasi, adalet, barış üzere temel bahislerde AKP’den farklı olmayan hatta yer yer AKP’yi aratmayan tavır ve telaffuzlar seçmen davranışında değerli oranda belirleyici olacaktır.
Kamuoyunda Altılı Masa’nın muhtemel adayları olarak ismi geçen isimlere Kürt seçmenin bakışı nasıl?
Yaptığımız araştırmanın bulgularından ön plana çıkan en değerli konulardan birinin, HDP’li ve Kürt seçmenin adaydan çok zihniyete ve temsiliyete kıymet verdiği orta çıktı. Burada bayan, Alevi ya da diğer kategorilerin değil, anlayışın rol oynadığı ve bu aday profilinin Türkiye’nin temel sıkıntılarına Kürtlerin hak ve özgürlük taleplerine ne oranda karşılık verebildiği üzere faktörlerin besbelli olduğunu söyleyebiliriz. HDP’nin temel siyasetleriyle uyumlu bir aday olması en değerli kriter denilebilir. Araştırmamızda HDP’li seçmenlerin bayan bir adayı destekleme konusunda da hiçbir çekincesinin olmadığını, bilhassa Gültan Kışanak seçeneğinin büyük oranda öne çıktığını belirtebiliriz.
‘KÜRT SEÇMENDEN EN ÇOK DAYANAK GÖREN İSİM İMAMOĞLU’
Altılı Masa’nın adayı olarak konuşulan Kemal Kılıçdaroğlu, Ekrem İmamoğlu ve Mansur Yavaş’a HDP seçmeninin bakışı nasıl?
Yaptığımız araştırmaların sonuç bulgularından hareketle bu üç siyasi figür içinde Kürt seçmenden en fazla takviye gören isim Ekrem İmamoğlu. Ancak son vakitlerde İstanbul’daki Kürt seçmenin İmamoğlu takviyesinde büyük bir düşüş eğilimi var. Kürt vilayetlerinde ise yeniden en çok dayanak gören isim İmamoğlu.
İmamoğlu hakkında verilen mahpus cezası ve siyasi yasak kararıyla birlikte beklenen bir adaylığının şimdilik bloke edildiğini düşünürsek, Kürt seçmenin destekleyebileceği öteki isim Kemal Kılıçdaroğlu. Kürt seçmenin Kılıçdaroğlu’nu antipatik bulmadığını ve HDP’nin de yönlendirmesiyle destekleyebileceklerini söyleyebiliriz.
Son olarak muhalefet cephesinin olası adayları ortasında ismi geçen Mansur Yavaş’ın İmamoğlu ve Kılıçdaroğlu’na göre Kürt seçmen tarafından desteklenmediğini yaptığımız araştırmaların bulgularına dayanarak söyleyebilirim. Yavaş’ın siyasi geçmişi, angaje olduğu siyasi gelenek, Kürt problemine yaklaşımda klâsik devlet yaklaşımını temsil etmesi üzere faktörler bu durumun şekillenmesinde belirleyici.
‘ERDOĞAN VE KÜRT SEÇMEN ORTASINDAKİ MAKAS, KAPANMAYACAK BİÇİMDE AÇILMIŞTIR’
Kürt seçmenin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bakışı nasıl? Seçim sürecinde Erdoğan’ın Kürt seçmeni kazanmak için atacağı muhtemel adımların etkisi/etki gücü ne kadar?
Cumhur İttifakı’nın bu seçimlerde de Kürtlerin oyunu alabilmek için kimi teşebbüslerde bulunacağını öngörmek güç değil. Stratejik bir dönüşümden fazla taktiksel bir yeni sürecin başlaması için kimi ataklar atabileceğini, içe dönük bir ‘yeniden yoklama’ ihtimalinin olabileceğini düşünüyorum. Kürt seçmen 20 yılı aşkın siyasi tarihinde Erdoğan’ın siyaset stilini, önceliklerini, pragmatist karakterini gereğince anlamış bir seçmen kümesi. Bilhassa son 7 yılda hayata geçirilen baskıcı siyasetlerin Kürt seçmenin Erdoğan’a bakışında büyük bir değişim yarattığını söyleyebiliriz. Bu durum seçimlerde Erdoğan’la ilgili tavır ve eğilimleri de büyük oranda etkileyecektir. Erdoğan ve Kürt seçmen ortasındaki makas, kapanmayacak biçimde açılmıştır.
‘HDP 7 HAZİRAN 2015 SEÇİM SONUÇLARINI AŞAN BİR SİYASAL MATEMATİK ELDE EDECEKTİR’
HDP’nin kapatılmasının mümkün sonuçları nelerdir?
HDP bütün baskılara karşın büyüyerek siyasi tesirini sürdürmektedir. Kapatma davasının HDP’yi, Kürt hareketini küçülten değil onu daha büyüten bir olgu olarak karşımıza çıkacağını şimdiden görmek mümkündür. Deneyimlerim ve müşahedelerim beni yanıltmazsa bu seçimlerde HDP 7 Haziran 2015 Seçim sonuçlarını aşan bir siyasal matematik elde edecektir.
‘CUMHURBAŞKANLIĞI YARIŞI ŞİDDETLİ GEÇECEK, SONUCU HDP VE KÜRT SEÇMEN BELİRLEYECEK’
Hem parlamento aritmetiği hem de cumhurbaşkanlığı seçimini, HDP’nin Altılı Masa’ya yönelik tenkitlerini de göz önünde bulundurarak kıymetlendirecek olsanız, seçim sonuçlarına dair öngörünüz ne olur?
HDP yahut Kürt seçmenin anahtar bir rol oynayacağını söylemek gerekir. Mevcut dengelerin karışık olması ve seçim stratejilerinin değişmesinden ötürü, seçim sonuçları ile ilgili bir öngörüde bulunmak şimdilik sıkıntı olsa da bugünkü tabloda Altılı Masa’nın kelam konusu ürkeklik ve dağınıklığı, iktidar partisini daha avantajlı hale getirdi. Buna karşın HDP başta olmak üzere muhalefetin güçlü bir parlamento üstünlüğünü yakalayacağını, hasebiyle mevcut aritmetiğin muhalefet lehine değişebileceğini öngörmek mümkün.
Buna rağmen cumhurbaşkanlığı yarışının çok şiddetli geçeceği ve sonucu değerli oranda HDP ve Kürt seçmenin belirleyebileceğini söyleyebiliriz. Öteki bir sözle hangi blokun seçimi kazanacağı gerçeği HDP’nin ortaya koyacağı stratejiye nazaran biçim alacak. Cumhurbaşkanlığı yarışını son lokal seçimlerde olduğu üzere HDP’nin atılımlarını dikkate alarak okumakta yarar var. Bu okuma biçimi yalnızca bu seçim bağlamında değil, ülkenin ve bölgenin yeni yüzyılının nasıl şekilleneceğini göstermesi açısından da değerli.
